เจาะลึก โรคไต โรคเงียบที่ต้องเฝ้าระวัง: ครบทุกข้อมูลที่คุณควรรู้

1. โรคไตคืออะไร? 5 ระยะ อาการเริ่มต้น และการสังเกต

โรคไต คือภาวะที่ไต (Kidneys) ซึ่งทำหน้าที่สำคัญในการกรองของเสีย น้ำส่วนเกิน และควบคุมสมดุลเกลือแร่ในร่างกาย เกิดความเสียหายหรือทำงานผิดปกติ ทำให้ไม่สามารถทำงานได้อย่างเต็มที่ เมื่อปล่อยไว้อาจนำไปสู่ภาวะ ไตวายเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease, CKD)

ระยะของโรคไต (CKD Stage)

การแบ่งระยะของ โรคไต ขึ้นอยู่กับค่าอัตราการกรองของไต (eGFR – estimated Glomerular Filtration Rate) โดยแบ่งเป็น 5 ระยะหลัก ดังนี้:

ระยะของโรคไต	ค่า eGFR (มล./นาที)	ระดับความรุนแรง	การรักษาเบื้องต้น
ระยะที่ 1	\ge 90	มีความผิดปกติของไต (เช่น โปรตีนรั่ว) แต่ไตยังทำงานปกติ	ปรับพฤติกรรม สุขภาพ
ระยะที่ 2	60 – 89	ไตเริ่มมีความผิดปกติเล็กน้อย	ควบคุมโรคร่วม เช่น เบาหวาน ความดัน
ระยะที่ 3	30 – 59	ไตเสื่อม ปานกลาง (มักเริ่มมีอาการ)	จำกัดอาหารโปรตีน ยาชะลอการเสื่อม
ระยะที่ 4	15 – 29	ไตเสื่อม รุนแรง (ต้องเตรียมตัวบำบัดทดแทนไต)	วางแผนการรักษาบำบัดทดแทนไต
ระยะที่ 5	< 15	ไตวายระยะสุดท้าย (ต้องบำบัดทดแทนไต)	ฟอกเลือด ล้างไตทางช่องท้อง หรือปลูกถ่ายไต

ข้อสังเกต: ค่า eGFR ต่ำกว่า 60 มล./นาที ติดต่อกันเกิน 3 เดือน จัดเป็น โรคไตเรื้อรัง

อาการเริ่มต้นและการสังเกตอาการ

โรคไต ในระยะแรกมักจะ ไม่มีอาการ ชัดเจน ทำให้ผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่รู้ตัว จนกระทั่งเข้าสู่ระยะที่ 3 หรือ 4 จึงเริ่มมีอาการ โดยอาการเริ่มต้นที่ควรสังเกตมีดังนี้:

• ปัสสาวะผิดปกติ: ปัสสาวะบ่อยขึ้น โดยเฉพาะช่วงกลางคืน, ปัสสาวะเป็นฟองมาก, ปัสสาวะมีเลือดปน.
• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย: เนื่องจากภาวะโลหิตจางจากไตไม่สามารถสร้างฮอร์โมนได้.
• มีอาการบวม: บวมบริเวณใบหน้า เปลือกตา หรือเท้า (กดแล้วบุ๋ม) จากภาวะน้ำเกินในร่างกาย.
• เบื่ออาหาร/คลื่นไส้/อาเจียน: จากของเสียคั่งค้างในเลือด (Uremia).
• คันตามผิวหนัง: จากภาวะของเสียและเกลือแร่สะสม.
• ปวดหลังหรือบั้นเอว (มักเป็นอาการของนิ่วในทางเดินปัสสาวะ หรือไตอักเสบ).

---

2. ชนิดของ โรคไต ที่พบมากในประเทศไทย และ 3. สถิติผู้ป่วยโรคไต

ชนิดของ โรคไต ที่พบบ่อย

สาเหตุหลักของ โรคไตเรื้อรัง ในประเทศไทยส่วนใหญ่เกิดจาก โรคเรื้อรัง อื่นๆ ได้แก่:

1. โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus): เป็นสาเหตุอันดับ 1 ที่ทำให้เกิดภาวะไตวาย
2. โรคความดันโลหิตสูง (Hypertension): ความดันสูงทำลายหลอดเลือดในไต
3. โรคไตอักเสบจากเนื้อเยื่อไตอักเสบ (Glomerulonephritis) และ โรคเอสแอลอี (SLE)

อัตราสถิติผู้ป่วย โรคไต ในประเทศไทย

• คนไทยป่วยเป็น โรคไตเรื้อรัง คิดเป็นประมาณร้อยละ 17.6 ของประชากรไทย หรือประมาณ 8 ล้านคน.
• ในจำนวนนี้ มีผู้ป่วยเข้าสู่ภาวะ ไตวายระยะสุดท้าย (ต้องบำบัดทดแทนไต) ประมาณ 80,000 คน.
• อัตราการเสียชีวิตจาก โรคไตเรื้อรัง ในปี 2564 เพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 22.8 จากปี 2560 (เพิ่มจาก 9,644 คน เป็น 11,850 คน).
• สาเหตุหลักของการเกิด โรคไต ในไทยคือการมีพฤติกรรม ติดเค็ม ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญต่อความดันโลหิตสูง.

---

4. โรคไต ที่พบมากตามเพศและวัย

• โรคไตที่ผู้ชายเป็นมากสุดในประเทศไทย: โดยทั่วไปแล้ว โรคไตเรื้อรัง มีความชุกในเพศหญิงมากกว่าเล็กน้อย แต่ในผู้ชายมักมีปัจจัยเสี่ยงจากพฤติกรรม เช่น การสูบบุหรี่ หรือการได้รับสารพิษมากขึ้น. โรคที่เกี่ยวข้องกับระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น นิ่วที่ไตและทางเดินปัสสาวะ หรือการอุดตันจากต่อมลูกหมากโต อาจพบได้มากในผู้ชายสูงอายุ.
• โรคไตที่ผู้หญิงเป็นมากที่สุดในประเทศไทย: ความชุกของ โรคไตเรื้อรัง พบได้บ่อยกว่าในเพศหญิง และยังมีโรคที่เกี่ยวข้องกับภูมิต้านทาน เช่น โรคเอสแอลอี (SLE) ซึ่งพบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายหลายเท่า และเป็นสาเหตุสำคัญของไตอักเสบ.
• โรคไตที่เด็กเป็นเยอะที่สุดในประเทศไทย: ส่วนใหญ่มักเกิดจาก ความผิดปกติทางพันธุกรรมแต่กำเนิด หรือความผิดปกติของโครงสร้างไตและทางเดินปัสสาวะ เช่น โรคถุงน้ำในไต หรือเด็กที่มีน้ำหนักแรกคลอดน้อยกว่า 2,500 กรัมก็มีความเสี่ยงสูงต่อ ไตเสื่อม ในอนาคต.

---

5. ค่าใช้จ่ายในการรักษา โรคไต ในประเทศไทยปี 2025 (อัปเดตสิทธิ)

โรคไต วายเรื้อรังมีค่าใช้จ่ายในการรักษาสูงมาก โดยเฉพาะการบำบัดทดแทนไต อย่างไรก็ตาม ในปี 2025 ผู้ป่วยสิทธิ บัตรทอง ได้รับการดูแลอย่างครอบคลุม:

• การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis): เดิมมีข้อจำกัด แต่ตามประกาศใหม่ปี 2025 ผู้ป่วยสิทธิ บัตรทอง ได้รับสิทธิ ฟอกไตฟรีทุกแห่ง โดยไม่มีการเรียกเก็บค่าบริการเพิ่มเติม ซึ่งค่าใช้จ่ายเฉลี่ยก่อนสิทธิอยู่ที่ประมาณ 20,000 บาทต่อเดือน/คน.
• การล้างช่องท้องด้วยน้ำยา (Peritoneal Dialysis – CAPD): ผู้ป่วยสิทธิ บัตรทอง ได้รับการสนับสนุนน้ำยาและอุปกรณ์โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย.
• การปลูกถ่ายไต (Kidney Transplantation): เป็นวิธีการรักษาที่ดีที่สุด ซึ่งสิทธิ บัตรทอง ได้ขยายการปลูกถ่ายไต โดยครอบคลุมค่าใช้จ่ายผ่าตัดและค่ายากดภูมิคุ้มกัน (ค่าใช้จ่ายยากดภูมิคุ้มกันมีอัตราเหมาจ่ายที่ลดลงตามระยะเวลาหลังการปลูกถ่าย เริ่มต้นที่ประมาณ 30,000 บาทต่อเดือน ในช่วง 1-6 เดือนแรก).

---

6. วิธีการและขั้นตอนการรักษา โรคไต

การรักษา โรคไต มีเป้าหมายหลักคือการชะลอการเสื่อมของไต และการบำบัดทดแทนไตเมื่อเข้าสู่ระยะสุดท้าย

 การรักษาเพื่อชะลอความเสื่อมของไต (CKD Stage 1-4)

1. ควบคุมโรคที่เป็นสาเหตุ: ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้ดีในผู้ป่วยเบาหวาน และควบคุมความดันโลหิตให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม (มักกำหนดเป้าหมายความดันโลหิต $< 130/85 มม.ปรอท).
2. การใช้ยา: แพทย์จะให้ยาเพื่อควบคุมความดันและลดปริมาณโปรตีนที่รั่วในปัสสาวะ (เช่น ยาในกลุ่ม ACE-I หรือ ARB) รวมถึงยาอื่น ๆ เพื่อรักษาสมดุลเกลือแร่.
3. จำกัดอาหารโปรตีน: ในผู้ป่วย ไตเสื่อม ระยะ 3 ขึ้นไป ควรจำกัดปริมาณโปรตีนที่รับประทาน เพื่อลดภาระการทำงานของไต (เน้นโปรตีนคุณภาพดี เช่น ปลา ไข่ขาว).
4. หลีกเลี่ยงยาที่มีผลต่อไต: เช่น ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs และยา/สมุนไพรที่ไม่ผ่านการรับรอง.

 การบำบัดทดแทนไต (Renal Replacement Therapy – CKD Stage 5)

เมื่อไตเข้าสู่ภาวะ ไตวายระยะสุดท้าย ผู้ป่วยต้องได้รับการบำบัดทดแทนไต ซึ่งมี 3 วิธีหลัก:

1. การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis): นำเลือดผู้ป่วยผ่านเครื่องกรองเพื่อกำจัดของเสีย โดยทำที่โรงพยาบาล สัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง.
2. การล้างไตทางช่องท้อง (Peritoneal Dialysis – CAPD): ผู้ป่วยใส่น้ำยาเข้าไปในช่องท้องและถ่ายน้ำยาออกเองที่บ้าน วันละประมาณ 4 ครั้ง หรือทำขณะนอนหลับ (เครื่องอัตโนมัติ).
3. การปลูกถ่ายไต (Kidney Transplantation): เป็นวิธีที่ดีที่สุด โดยการผ่าตัดนำไตที่แข็งแรงจากผู้บริจาคมาใส่ในร่างกายผู้ป่วย.

---

7. การดูแลผู้ป่วย โรคไต

การดูแลผู้ป่วย โรคไต ต้องเน้นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการควบคุมอาหารอย่างเคร่งครัด:

• การควบคุมอาหาร:
  • ลดเค็ม: จำกัดเกลือไม่เกิน 1 ช้อนชาต่อวัน หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด อาหารหมักดอง และเนื้อสัตว์แปรรูป.
  • ควบคุมน้ำ: ในระยะท้ายต้องจำกัดปริมาณน้ำดื่ม และอาหารที่มีน้ำมาก (เช่น ข้าวต้ม ก๋วยเตี๋ยวน้ำ ซุป) ตามคำแนะนำแพทย์.
  • ควบคุมโพแทสเซียม/ฟอสฟอรัส: ปรึกษาแพทย์/นักโภชนาการเพื่อจำกัดผัก ผลไม้ และผลิตภัณฑ์นมบางชนิด.
• การออกกำลังกาย: ออกกำลังกายเบาถึงปานกลาง เช่น เดิน ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน อย่างน้อย 3 วันต่อสัปดาห์ แต่ไม่ควรหักโหม.
• การใช้ยา: รับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด และห้ามซื้อยา สมุนไพร หรืออาหารเสริมมารับประทานเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ เนื่องจากบางชนิดอาจเป็นพิษต่อไต.
• การตรวจติดตาม: ตรวจสุขภาพและติดตามผลเลือด ค่า eGFR และปัสสาวะอย่างสม่ำเสมอตามนัดแพทย์.

---

8. เจาะลึก โรคไต (สรุปย่อย)

• การตรวจ: การวินิจฉัย โรคไต ทำได้ง่ายโดยการตรวจเลือดเพื่อหาค่า Creatinine และคำนวณค่า eGFR และตรวจปัสสาวะเพื่อหาโปรตีนรั่ว (Microalbuminuria). ควรตรวจสุขภาพทุกปี หากมีโรคประจำตัวหรืออายุเกิน 60 ปี ควรตรวจทุก 6 เดือน.
• ระยะโรคไต: การรู้ระยะโรค (Stage 1-5) ช่วยให้วางแผนการรักษาได้อย่างถูกต้อง การรักษาในระยะเริ่มต้นเน้นการชะลอการเสื่อมของไตเป็นสำคัญ.
• คำสำคัญ: โรคไต, ไตเสื่อม, eGFR, เบาหวาน, ความดันโลหิตสูง, ไตวายระยะสุดท้าย.

---

คุณกำลังดูบทความเกี่ยวกับวิธีการดูแล โรคไต และชะลอความเสื่อมของไต การดูแลไตและชะลอความเสื่อมของไต เพื่อเป็นข้อมูลเพิ่มเติมในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม.

---